Czy matce chorej na depresję można odebrać dziecko?

Krok po kroku – jak sąd ocenia sytuację rodzica z zaburzeniami psychicznymi

Depresja jest jedną z najczęstszych chorób psychicznych i może dotykać także rodziców, w tym matek małoletnich dzieci. Polskie prawo nie zakłada automatycznie, że z powodu depresji rodzic traci prawo do opieki nad dzieckiem. Jednak jeśli depresja wpływa na zdolności wychowawcze lub bezpieczeństwo dziecka, sąd może podjąć określone działania. Poniżej omawiamy krok po kroku, jak taka sprawa wygląda w praktyce.

W przypadku wątpliwości zapraszam na konsultację. Umów się, klikając dostępny termin i godzinę w kalendarzu.

KROK 1: WNIESIENIE SPRAWY DO SĄDU

Postępowanie dotyczące władzy rodzicielskiej, miejsca zamieszkania dziecka lub kontaktów może rozpocząć się w ramach:

sprawy rozwodowej,
sprawy o ustalenie miejsca pobytu dziecka,
wniosku o ograniczenie lub pozbawienie władzy rodzicielskiej,
wniosku o zabezpieczenie dziecka (np. po interwencji policji czy MOPS).

Każdy z rodziców może złożyć odpowiedni wniosek lub sąd może zareagować na sygnały z innych źródeł (np. szkoły, kuratora, ośrodka pomocy społecznej).

KROK 2: PIERWSZE DECYZJE TYMCZASOWE – ZABEZPIECZENIE

W razie podejrzenia, że depresja matki zagraża dziecku, sąd może wydać postanowienie tymczasowe, np.:

ustalić miejsce pobytu dziecka przy drugim rodzicu,
ograniczyć władzę rodzicielską,
zawiesić wykonywanie władzy do czasu wyjaśnienia sytuacji.

Decyzja ta może zapaść bardzo szybko, nawet w kilka dni po złożeniu wniosku – na podstawie załączonych dokumentów i oświadczeń.

KROK 3: ANALIZA DOWODÓW PRZEZ SĄD

Sąd rodzinny analizuje:

dokumentację medyczną (np. diagnozy psychiatryczne, zaświadczenia o leczeniu),
zaświadczenia o hospitalizacji psychiatrycznej,
zaświadczenia z poradni zdrowia psychicznego, opinii psychologa,
zeznania świadków (sąsiedzi, nauczyciele, babcia, partner życiowy),
opinie kuratora, pedagoga szkolnego, MOPS,
relacje między rodzicami i dziećmi – kto się realnie zajmuje dzieckiem.

KROK 4: ZLECENIE OPINII OZSS

Jeśli sprawa dotyczy opieki nad dzieckiem, sąd obowiązkowo zleca opinię OZSS (Opiniodawczy Zespół Sądowych Specjalistów). Badanie może obejmować:

rozmowy z matką i ojcem (osobno i razem z dzieckiem),
testy psychologiczne,
obserwację interakcji rodzic–dziecko,
analizę dokumentów (zaświadczeń lekarskich, opinii wychowawców, zeznań).

Badania OZSS przy rozwodzie – Metody badań

Celem badania jest ustalenie, czy depresja matki wpływa na jej zdolność do opieki nad dzieckiem oraz jakie są potrzeby dziecka.

W praktyce wiele matek z depresją uzyskuje korzystną opinię, jeśli:

są pod stałą opieką psychiatry,
przyjmują leki,
nie zaniedbują dziecka,
są otwarte na współpracę i wsparcie.

KROK 5: WYSŁUCHANIE DZIECKA PRZEZ SĄD

Jeśli dziecko ma wystarczający poziom rozwoju psychicznego (zazwyczaj od 10. roku życia), sąd może je wysłuchać.

Wysłuchanie odbywa się:

w warunkach przyjaznych dziecku,
bez obecności stron (rodziców),
z udziałem sędziego, czasem także psychologa.

Dziecko może powiedzieć:

z kim chce mieszkać,
jak wygląda codzienne życie z matką,
czego się obawia lub czego mu brakuje.

Wypowiedź dziecka nie jest wiążąca, ale ma duże znaczenie w ocenie sytuacji.

KROK 6: WYDANIE WYROKU LUB POSTANOWIENIA

Na podstawie całego materiału dowodowego sąd podejmuje decyzję – możliwe są następujące rozwiązania:

1. Pozostawienie dziecka przy matce

Jeśli depresja nie zaburza zdolności opiekuńczych i matka funkcjonuje stabilnie.

2. Ustalenie miejsca pobytu dziecka przy ojcu

Jeśli sąd uzna, że ojciec zapewnia większą stabilność, a matka przeżywa głębokie epizody depresyjne.

3. Ograniczenie władzy rodzicielskiej matki

Na przykład do współdecydowania w sprawach edukacji lub leczenia dziecka, przy zachowaniu prawa do kontaktu.

4. Pozbawienie władzy rodzicielskiej

Wyjątkowo – tylko w razie stwierdzenia, że dobro dziecka jest poważnie zagrożone, matka odmawia leczenia, dochodzi do zaniedbań, przemocy, prób samobójczych przy dziecku, itp.

KROK 7: UREGULOWANIE KONTAKTÓW

Nawet jeśli dziecko zostaje przy drugim rodzicu, sąd najczęściej ureguluje kontakty z matką – może to być:

kontakt co drugi weekend,
wizyty w obecności kuratora,
zakaz nocowania dziecka u matki (czasowy),
kontakt wyłącznie telefoniczny (w ciężkich przypadkach).

Jestem matką, a nie mam kontaktu z dzieckiem. Co robić?

KROK 8: ZMIANA POSTANOWIEŃ W PRZYSZŁOŚCI

Sprawy rodzinne mają charakter dynamiczny. Jeśli matka podejmie leczenie, poprawi się jej stan zdrowia, zyska wsparcie, może wystąpić do sądu o zmianę wcześniejszych decyzji – np. o przywrócenie pełnej władzy rodzicielskiej, rozszerzenie kontaktów lub nawet zmianę miejsca zamieszkania dziecka.

PODSUMOWANIE – NAJWAŻNIEJSZE ZASADY

Depresja sama w sobie nie jest podstawą odebrania dziecka – decyduje wpływ na dziecko.
Sąd bada konkretną sytuację, a nie etykietę choroby.
Kluczowa jest postawa matki – czy leczy się, czy funkcjonuje, czy potrafi zadbać o dziecko, czy ma wsparcie.
Opinia OZSS i wysłuchanie dziecka to kluczowe elementy.
Zawsze liczy się dobro dziecka, a nie konflikty między rodzicami.