Rozwód to rozdzielenie emocjonalne małżonków, ale również odrębne plany, często konflikt i niechęć, by nadal utrzymywać wspólnotę majątkową. Można poczekać, by sąd orzekł rozwód i ten wyrok oznacza, że małżonków nie łączy już wspólność. Co jednak w sytuacji, gdy rozwód się przeciąga?

Rozdzielność majątkowa przy rozwodzie – czy można ją uzyskać w sprawie rozwodowej? 

Rozdzielność a wspólność majątkowa 

Zgodnie z art. 31 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (KRO), z chwilą zawarcia małżeństwa między małżonkami powstaje z mocy ustawy wspólność ustawowa majątkowa, obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub jednego z nich.

Jej przeciwieństwem jest rozdzielność majątkowa, czyli ustrój, w którym każdy z małżonków zachowuje niezależność majątkową, zarządza samodzielnie swoim majątkiem oraz ponosi odpowiedzialność jedynie za swoje zobowiązania. Potrzebujesz pomocy? Zapraszam na konsultację, umów się klikając dostępny termin i godzinę w kalendarzu!

Rozdzielność majątkowa może być:

• umowna – ustanowiona aktem notarialnym, za zgodą obu małżonków,

• sądowa – ustanowiona wyrokiem sądu, na żądanie jednego z małżonków,

• z mocy prawa – w określonych przypadkach, np. ubezwłasnowolnienia lub ogłoszenia upadłości.

Czy sąd rozwodowy może ustanowić rozdzielność majątkową?

Rozdzielność majątkowa powstaje z chwilą uprawomocnienia się wyroku rozwodowego, co oznacza, że od tego momentu ustaje wspólność majątkowa między małżonkami. 

Podstawy prawne:

• Art. 58 KRO – określa zakres rozstrzygnięć sądu rozwodowego i nie obejmuje on orzekania o ustroju majątkowym małżonków,

• Art. 52 § 1 KRO – stanowi, że z ważnych powodów każdy z małżonków w trakcie małżeństwa może żądać, aby sąd ustanowił rozdzielność majątkową,

• Art. 17 § 4 Kodeksu postępowania cywilnego – z którego wynika, że sprawy o ustanowienie rozdzielności majątkowej należą do właściwości sądu rejonowego.

Podział majątku przy rozwodzie?

Jest to możliwe zgodnie z art. 58 KRO. Jest jednak zastrzeżenie, iż nie może opóźnić to postępowania. Oznacza to, że strony muszą być zgodne. Dzieje się tak zazwyczaj, gdy strony podpisują porozumienie. Aby je osiągnąć, małżonkowie często korzystają z mediacji.

§  3.  Na wniosek jednego z małżonków sąd może w wyroku orzekającym rozwód dokonać podziału majątku wspólnego, jeżeli przeprowadzenie tego podziału nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu.

Jak uzyskać rozdzielność majątkową, gdy trwa postępowanie rozwodowe?

W przypadku gdy postępowanie rozwodowe zostało już wszczęte, a małżonek chce dodatkowo uregulować sytuację majątkową, należy:

1. Wnieść odrębny pozew do sądu rejonowego

Pozew o ustanowienie rozdzielności majątkowej powinien zostać złożony do sądu rejonowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania pozwanego, lub – w przypadku jego nieustalenia – do sądu miejsca ostatniego wspólnego zamieszkania.

Uwaga: Sprawa ta toczy się niezależnie od rozwodu i nie jest automatycznie przekazywana do sądu okręgowego. To dwie odrębne procedury.

2. Wskazać „ważne powody” uzasadniające rozdzielność

Sąd może ustanowić rozdzielność majątkową, jeżeli istnieją „ważne powody” – są to okoliczności uniemożliwiające racjonalne gospodarowanie wspólnym majątkiem lub zagrażające interesom jednego z małżonków. Przykłady:

• trwała separacja faktyczna,

• nadużywanie alkoholu i marnotrawstwo,

• zaciąganie kredytów bez wiedzy współmałżonka,

• nieuczestniczenie w utrzymaniu rodziny,

• ukrywanie dochodów.

Możliwość żądania rozdzielności z datą wsteczną

W pozwie można wnioskować o orzeczenie rozdzielności z określoną datą wsteczną, np. od chwili wyprowadzki małżonka lub od momentu ustania współżycia gospodarczego. W takim przypadku sąd, analizując stan faktyczny, może przyznać, że wspólność ustała wcześniej, niż data wyroku.

Jest to jest to jednak trudne do uzyskania. Sąd może ustanowić rozdzielność majątkową z datą wsteczną, jeśli uzna, że już w tej wcześniejszej dacie istniały „ważne powody” do zniesienia wspólności majątkowej.

Jakie mogą być powody żądania rozdzielności z datą wsteczną?

Małżonek:

• prowadził i prowadzi hulaszczy tryb życia

• jest uzależniony od alkoholu, narkotyków czy hazardu

• trwoni majątek wspólny

• opuścił rodzinę i nie utrzymuje kontaktu

• zaciąga długi zagrażające majątkowi wspólnemu

Umowna rozdzielność majątkowa 

Jeżeli między małżonkami istnieje porozumienie co do uregulowania ustroju majątkowego, mogą oni zawrzeć tzw. intercyzę – umowę majątkową małżeńską w formie aktu notarialnego. Taka umowa może:

• ustanowić rozdzielność majątkową,

• rozszerzyć lub ograniczyć wspólność majątkową,

• ustalić rozdzielność z wyrównaniem dorobków.

Warto zaznaczyć, że intercyza działa wyłącznie na przyszłość, a więc nie ma zastosowania do majątku nabytego przed jej podpisaniem.

Dlaczego warto wystąpić o rozdzielność majątkową równolegle z rozwodem?

• Ochrona majątku osobistego przed działaniami drugiego małżonka, np. przed jego długami lub nieodpowiedzialnym gospodarowaniem środkami,

• Pierwszy krok do podziału majątku

• Możliwość dochodzenia zwrotu nakładów z majątku osobistego na wspólny lub odwrotnie,

• Zabezpieczenie interesów w razie postępowań egzekucyjnych wobec drugiego małżonka,

• Wiarygodność wobec instytucji finansowych i banków przy ubieganiu się o kredyty lub ich restrukturyzację.

Przykładowy schemat działania: rozwód i rozdzielność równolegle

1. Złożenie pozwu o rozwód do sądu okręgowego,

2. Równoległe złożenie pozwu o rozdzielność majątkową do sądu rejonowego,

3. Wskazanie we wniosku daty, od której rozdzielność miałaby obowiązywać (zazwyczaj z dniem wniesienia powództwa)

4. Zabezpieczenie wniosku poprzez żądanie zakazu dysponowania majątkiem wspólnym,

5. Po uzyskaniu rozdzielności – wystąpienie o podział majątku wspólnego (osobna sprawa cywilna).