Unieważnienie małżeństwa.
Spis treści
PRZESŁANKI DO WSZCZĘCIA PROCESU
- Siedem przeszkód małżeńskich (bigamia, ubezwłasnowolnienie całkowite, pokrewieństwo, stosunek przysposobienia, wiek, choroba psychiczna, powinowactwo).
- Wady oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński (stan wyłączający świadome wyrażenie konsensu, błąd co do tożsamości osoby, bezprawna groźba).
- Wadliwe pełnomocnictwo (nieprawidłowe umocowanie pełnomocnika – brak zezwolenia sądu na złożenie oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński przez pełnomocnika, nie- ważność pełnomocnictwa, pełnomocnictwo skutecznie odwołane).
Unieważnienie małżeństwa cywilnego
Aby dokonać unieważnienia małżeństwa cywilnego, należy wnieść do sądu pozew o unieważnienie małżeństwa. Jeżeli zostanie orzeczone unieważnienie małżeństwa cywilnego, wówczas traktuje się tak, jak gdyby związek małżeński w ogóle nie istniał od początku. Jednakże kwestie związane z dziećmi oczywiście sąd w tym zakresie rozstrzyganie tak jak przy sprawie o rozwód.
Kiedy można żądać unieważnienia małżeństwa?
Sąd wyrokiem unieważni małżeństwo, jeżeli w chwili jego zawarcia istniały określone przepisami przyczyny stanowiące podstawę unieważnienia.
Unieważnienie małżeństwa – powody
Wśród powodów w zakresie unieważnienia małżeństwa wymienia się: nieodpowiedni wiek, tj. poniżej osiemnastego roku, ubezwłasnowolnienie, niedorozwój umysłowy, zdiagnozowaną chorobę psychiczną, bigamię. O unieważnieniu małżeństwa można również mówić, gdy nastąpiły wady oświadczenia woli, w tym brak świadomości, błąd co do tożsamości małżonka, wymuszenie małżeństwa.
Pamiętajmy również, iż unieważnienie małżeństwa cywilnego a stwierdzenie nieważności małżeństwa to dwie instytucje określone odrębnie w dwóch porządkach prawnych. Unieważnienie małżeństwa cywilnego rozstrzyga się na podstawie przepisów w prawie polskim. Stwierdzenie nieważności małżeństwa to przepisy dotyczące prawa kanonicznego.
Unieważnienie małżeństwa w prawie polskim może mieć miejsce w przypadku wystąpienia przesłanek wyszczególnionych literalnie w art. 10-16 ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Zgodnie z art. 17 k.r.o. tworzą one katalog zamknięty. Przyczynami sprawczymi unieważnienia małżeństwa są: 1) przeszkody małżeńskie; 2) wady oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński; 3) wadliwe pełnomocnictwo. [źródło: Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy, Dz.U. z 2017 r., poz. 682 z późn. zm. [dalej cyt.: k.r.o.].
Przeszkoda wieku w prawie polskim została wyszczególniona w art. 10 § 1 k.r.o., który stanowi: „Nie może zawrzeć małżeństwa osoba niemająca ukończonych lat osiemnastu. Jednakże z ważnych powodów sąd opiekuńczy może zezwolić na zawarcie małżeństwa kobiecie, która ukończyła lat szesnaście, gdy z okoliczności wynika, iż zawarcie małżeństwa będzie zgodne z dobrem założonej rodziny”.
Zapraszam Cię na mój kanał YouTube:
Rozwody – Tego nie rób w Sądzie 🎥
Unieważnienie małżeństwa
Kolejną przeszkodą jest ubezwłasnowolnienie całkowite. Zgodnie z art. 11 § 1 k.r.o. „nie może zawrzeć małżeństwa osoba ubezwłasnowolniona całkowicie”. Przesłanki będące podstawą do orzeczenia ubezwłasnowolnienia osoby wymienione są przez ustawodawcę w art. 13 § 1 ustawy Kodeks cywilny. Są nimi: choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy oraz innego rodzaju zaburzenia psychiczne oraz inne przyczyny, przez które osoba nie jest zdolna do kierowania swoim postępowaniem. Osoba ubezwłasnowolniona nie posiada zdolności do czynności prawnych. W związku z powyższym nie może ważnie zawrzeć małżeństwa. Należy zaznaczyć, iż na podstawie art. 11 § 3 k.r.o. nie ma podstaw do orzekania w sprawie o unieważnienie małżeństwa, gdy ubezwłasnowolnienie całkowite zostało uchylone [Jędre- jek 2018].
Kolejną przeszkodą jest choroba psychiczna. Osoba z chorobą psychiczną lub niedorozwojem umysłowym co do zasady nie może ważnie zawrzeć małżeństwa.
Bigamia zgodnie z art. 13 § 1 k.r.o., który stanowi, iż „nie może zawrzeć małżeństwa, kto już pozostaje w związku małżeńskim”, w polskim systemie prawnym jest zakazana.
Kolejna z przeszkód – przeszkoda pokrewieństwa – polega na niemożności zawarcia związku małżeńskiego z krewnymi w linii prostej oraz pomiędzy rodzeństwem. W odniesieniu do tej przeszkody konwalidacja nie jest możliwa [Łukasiewicz 2014, 66].
Wada oświadczenia woli
Przesłanką do wniesienia powództwa o unieważnienie małżeństwa na podstawie art. 151 k.r.o. jest wada w zakresie oświadczenia woli zawarcia małżeństwa.
Błąd co do osoby lub jej przymiotu stanowi podstawę do stwierdzenia nieważności małżeństwa w sytuacji, gdy ktoś omyłkowo wyraził konsens małżeński względem niewłaściwej osoby, np. siostry. Błąd co do przymiotu osoby dotyczy jej przymiotu lub cechy w zakresie np. dziewictwa, płodności, statusu finansowego.
Kolejną z wad jest zawarcie małżeństwa pod warunkiem dotyczącym przyszłości (kan. 1102).
Małżeństwo zawarte w wyniku przymusu czy też ciężkiej bojaźni jest zawarte nieważnie, ponieważ konsens małżeński jest wolnym i osobistym aktem woli zagwarantowanym każdej osobie przez prawo naturalne.
Zgodnie z art. 18 k.r.o. „nie można unieważnić małżeństwa po jego ustaniu”. Nie dotyczy to jednak unieważnienia z powodu pokrewieństwa między małżonkami oraz z powodu pozostawania przez jednego z małżonków w chwili zawarcia małżeństwa w zawartym poprzednio związku małżeńskim. Wniesienie powództwa o unieważnienie związku małżeńskiego jest ograniczone czasowo. Wyżej wymienione sytuacje – pokrewieństwo między małżonkami oraz bigamia – tworzą zamknięty katalog wyjątków [Jędrejek 2018].
Termin na wniesienie powództwa o unieważnienie małżeństwa został określony przez ustawodawcę w k.r.o. do chwili ustania małżeństwa. W odniesieniu do wadliwego oświadczenia woli – w terminie sześciu miesięcy od momentu ustalenia wady woli bądź też w ciągu trzech lat od dnia zawarcia małżeństwa.
SKUTKI WYROKU UNIEWAŻNIAJĄCEGO MAŁŻEŃSTWO
Małżeństwo pozostaje ważne, dopóki w procesie sądowym nie zostanie udowodniona teza przeciwna. W związku z powyższym wyrok unieważniający małżeństwo jest wyrokiem z mocą wsteczną – ex tunc [Pietrzykowski 2003, 267]. Oznacza to, iż małżeństwo uznane jest za nieistniejące już od samego początku oraz co do zasady nie wywołuje żadnych skutków prawnych. Wyrok ma charakter deklaratoryjny.
Więcej:
Unieważnienie małżeństwa! Schizofrenia
Choroba psychiczna – Rozwód – Unieważnienie małżeństwa? Tak!