Rozdzielność majątkowa

Rozdzielność majątkowa i podział majątku często są ze sobą mylone. Niekiedy ludzie mówią „Chcę rozdzielności”, podczas gdy ich celem jest tak naprawdę podział majątku.

Rozdzielność majątkowa – Kilka faktów 

• Przede wszystkim podział majątku jest niemożliwy, kiedy między małżonkami wciąż obowiązuje wspólność majątkowa
• Rozdzielność majątkowa = ustanie wspólności majątkowej małżeńskiej
• Są sposoby na określenie rozdzielności majątkowej w trakcie związku małżeńskiego
• Niekiedy jeden z małżonków w celu uzyskania korzyści majątkowej przedłuża postępowanie rozwodowe
• Kiedy  występuje faktyczna separacja małżonków – wówczas jest to w świetle prawa ważny powód żądania rozdzielności majątkowej przez sąd.

Ustroje majątkowe

Przede wszystkim strony mają do wyboru trzy umowne ustroje majątkowe:

1) [WSPÓLNY MAJĄTEK] wspólność majątkową (rozszerzoną bądź ograniczoną w stosunku do wspólności ustawowej),

2) [GOSPODARUJEMY ODDZIELNIE] rozdzielność majątkową,

3) [UMOWNY] rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków.

Istotne jest, że w czasie trwania wspólności ustawowej nie jest dopuszczalny ani umowny, ani sądowy – nawet na zgodny wniosek małżonków – podział majątku wspólnego. Co zrobić? Konieczne jest, aby ustała między wami wspólność majątkowa.

Rozdzielność majątkowa – Ważne orzecznictwo 

Zakaz żądania podziału majątku wspólnego obowiązuje w czasie trwania wspólności. Zgodnie z tezą postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 18 stycznia 2012 r., II CSK 139/11, LEX nr 1162655, „zawarta w czasie trwania małżeńskiej wspólności majątkowej umowa o podziale majątku wspólnego jest nieważna„. Podobnie niedopuszczalne jest zawarcie ugody sądowej, mocą której dochodzi do podziału majątku wspólnego w czasie, kiedy wspólność ustawowa nadal istnieje (zob. postanowienie SN z dnia 11 września 1998 r., I CKN 60/98, niepubl.).

Kiedy możliwy jest podział majątku?

Podział majątku wspólnego jest  możliwy dopiero z chwilą ustania wspólności majątkowej.

Wspólność ustawowa powstała z chwilą zawarcia małżeństwa, a ustaje gdy:

• [ŚMIERĆ ] z chwilą śmierci jednego z małżonków lub jednoczesnej śmierci obojga małżonków;
• [UZNANIE JEDNEGO Z MAŁŻONKÓW ZA ZMARŁEGO] z chwilą, która w prawomocnym orzeczeniu o uznaniu jednego z małżonków za zmarłego została oznaczona jako chwila jego śmierci (art. 55 § 1 k.r.o.);
• [ROZWIĄZANIE MAŁŻEŃSTWA PRZEZ ROZWÓD] z chwilą uprawomocnienia się wyroku rozwiązującego małżeństwo przez rozwód (art. 56 § 1 k.r.o.);
• [UNIEWAŻNIENIE MAŁŻEŃSTWA] z chwilą uprawomocnienia się wyroku orzekającego unieważnienie małżeństwa (art. 21 k.r.o.).

Ustanie wspólności jeszcze w trakcie małżeństwa

Czy to możliwe? Oczywiście, że tak. Poniżej kilka przykładów.

1) ROZDZIELNOŚĆ MAJĄTKOWA (art. 47 § 1 k.r.o.)

zawarcia przez małżonków umowy, którą wspólność ustawową rozszerzą lub ograniczą albo ustanowią rozdzielność majątkową lub rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków  – z chwilą zawarcia umowy lub z chwilą w niej oznaczoną;

2) ROZDZIELNOŚĆ MAJĄTKOWA PRZEZ SĄD (art. 52 § 1 i 1a k.r.o.)

ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej  – z chwilą oznaczoną w wyroku;

3) UBEZWŁASNOWOLNIENIE (art. 53 § 1 k.r.o.)  ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków – z chwilą uprawomocnienia się postanowienia o ubezwłasnowolnieniu;

4) UPADŁOŚĆ (art. 53 § 1 k.r.o. oraz art. 124 p.u.n.  ogłoszenia upadłości jednego z małżonków ) – z chwilą ogłoszenia upadłości;

5) SEPARACJA (art. 54 § 1 k.r.o.) – orzeczenia separacji (art. 54 § 1 k.r.o.) – z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia o separacji.

Rozdzielność majątkowa przez Sąd 

Przede wszystkim ustanowienie rozdzielności majątkowej przez sąd oznacza poważną ingerencję. SPRAWY O ROZDZIELNOŚĆ MAJĄTKOWĄ PRZEZ SĄD NIE SĄ ZAWSZE ŁATWE.

W uzasadnieniu wyroku TK z 4.05.2004 r., K 8/034, wskazano, że traktowanie rodziny jako wartości konstytucyjnej podlegającej ochronie i opiece państwa niesie za sobą potrzebę i uzasadnienie tworzenia takich regulacji prawnych, które będą zmniejszać ryzyko zachwiania i przyczyniać się do wzmocnienia ekonomicznych podstaw bytu rodziny – nawet kosztem ograniczenia praw i wolności osób trzecich  [źródło: Dz.U. z 2004 r. Nr 109, poz. 1163. ].

Rozdzielność majątkowa – Ważny wyrok 

Ponadto w wyroku z 11.12.2008 r.13, przywołując wcześniejsze orzecznictwo, SN uznał za ugruntowany pogląd, zgodnie z którym możliwe jest orzeczenie o zniesieniu wspólności majątkowej z datą wsteczną także po prawomocnym rozwiązaniu małżeństwa, jeżeli powództwo o zniesienie wspólności zostało wytoczone przed uprawomocnieniem się wyroku rozwodowego. [źródło WyrokSNz11.12.2008r.,IICSK371/08,OSNC2009/12,poz.171;porteżuchwałySN:z14.04.1994r., III CZP 44/94, OSNC 1994/10, poz. 190 oraz z 30.05.1996 r., III CZP 54/96, OSNC 1996/10, poz. 130. ].

Art. 52 KODEKS RODZINNY I OPIEKUŃCZY          

Art. 52. § 1. Z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej.

• 1a.Ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej może żądać także wierzyciel jednego z małżonków, jeżeli uprawdopodobni, że zaspokojenie wierzytelności stwierdzonej tytułem wykonawczym wymaga dokonania podziału majątku wspólnego małżonków.
• 2.Rozdzielność majątkowa powstaje z dniem oznaczonym w wyroku, który ją ustanawia. W wyjątkowych wypadkach sąd może ustanowić rozdzielność majątkową z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa, w szczególności, jeżeli małżonkowie żyli w rozłączeniu.
• 3.Ustanowienie rozdzielności majątkowej przez sąd na żądanie jednego z małżonków nie wyłącza zawarcia przez małżonków umowy majątkowej małżeńskiej. Jeżeli rozdzielność majątkowa została ustanowiona na żądanie wierzyciela, małżonkowie mogą zawrzeć umowę majątkową małżeńską po dokonaniu podziału majątku wspólnego lub po uzyskaniu przez wierzyciela zabezpieczenia, albo zaspokojenia wierzytelności, lub po upływie trzech lat od ustanowienia rozdzielności.

Słowo klucz: „ważne powody”

Ponadto w piśmiennictwie wskazuje się, że ważne powody można określić jako „sytuacje, w których dalsze trwanie wspólności pociąga za sobą w danych warunkach poważne zagrożenie lub – tym bardziej – naruszenie interesu majątkowego małżonka żądającego zniesienia wspólności” [źródło J.St. Piątowski [w:] System prawa rodzinnego i opiekuńczego, red. J.St. Piątowski, Wrocław–Warszawa –Kraków–Gdańsk–Łódź 1985, s. 474 ].

Co na to Sąd Najwyższy?

Według SN należy wskazać, że przesłanka ważnych powodów może zostać spełniona w przypadku zagrożenia nabytego już majątku wspólnego niegospodarnością i roztrwonieniem przez jednego z małżonków [źródło: wyrok SN z 31.01.2003 r., IV CKN 1710/00. ]

Z mojego doświadczenia wynika, iż najczęstszym „ważnym powodem” jest separacja faktyczna małżonków.