Spis treści
Władza rodzicielska – ograniczenie, zawieszenie, pozbawienie
Władza rodzicielska – na czym polega?
Opiekun zobowiązany jest z należytą starannością dbać o dobro dziecka. Niestety z wielkim ubolewaniem stwierdzam, iż w zakresie władzy rodzicielskiej niekiedy między stronami dochodzi do konfliktów. Strony po prostu nie umieją ze sobą współpracować. Dlatego też czasem może dojść do sytuacji, w której jeden z rodziców zostanie w pewnym zakresie ograniczony we władzy rodzicielskiej.
Najczęściej z taką sytuacją mamy do czynienia, kiedy między stronami nie ma porozumienia co do istotnych kwestii związanych z dzieckiem. W większości spraw między stronami jest zaostrzony konflikt. Wówczas strony wzajemnie się obwiniają. Należy przy tym zawsze pamiętać, iż musimy kwestie i problemy dorosłych zostawić z boku. Przede wszystkim należy zająć się dobrem małoletniego dziecka.
Więcej: Kontakty z małoletnimi dziećmi
Ograniczenie władzy rodzicielskiej
KODEKS RODZINNY I OPIEKUŃCZY
Art. 107. [Ograniczenie władzy rodzicielskiej]
1) Jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom żyjącym w rozłączeniu, sąd opiekuńczy może ze względu na dobro dziecka określić sposób jej wykonywania i utrzymywania kontaktów z dzieckiem. Sąd pozostawia władzę rodzicielską obojgu rodzicom, jeżeli przedstawili zgodne z dobrem dziecka pisemne porozumienie o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem. Rodzeństwo powinno wychowywać się wspólnie, chyba że dobro dziecka wymaga innego rozstrzygnięcia.
2) W braku porozumienia, o którym mowa w § 1, sąd, uwzględniając prawo dziecka do wychowania przez oboje rodziców, rozstrzyga o sposobie wspólnego wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem. Sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka, jeżeli dobro dziecka za tym przemawia.
3) Na zgodny wniosek stron sąd nie orzeka o utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem.
[źródło: Kodeks rodzinny]
Kilka najważniejszych faktów
Zgodnie z myślą ustawodawcy Sąd Opiekuńczy może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców. Należy w tym miejscu zwrócić uwagę na słowo może, a zatem nie oznacza dowolności. Ingerencja Sądu Opiekuńczego jest uzasadniona przede wszystkim dobrem małoletniego dziecka. Dodatkowo należy zauważyć, iż sąd ograniczając władzę rodzicielską powinien określić w sposób konkretny, do jakich obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka ogranicza władzę rodzicielską.
Decyzja o ograniczeniu władzy rodzicielskiej najczęściej poprzedzona jest postępowaniem dowodowym. Ujawnione są w nim wszelkie okoliczności sprawy tak, aby Sąd Rodzinny zapoznał się z sytuacją rodzinną stron. Powierza się władzę rodzicielską jednemu z rodziców, zaś drugi ma tę władzę ograniczoną. Ponadto wskazuje się, iż rodzic, któremu nie powierzono wykonywania władzy rodzicielskiej, może np. podejmować ważne decyzje dotyczące życia dziecka. Są to decyzje dotyczące np. zdrowia, leczenia, wyboru szkoły, zmiany miejsca pobytu dziecka.
Na jakiej podstawie sąd podejmuje decyzje w zakresie ograniczenia władzy rodzicielskiej?
Przy wyborze rodzica, któremu powierza się wykonywanie władzy rodzicielskiej, sąd przede wszystkim powinien kierować się dobrem małoletniego dziecka oraz kwalifikacjami rodzica.
Jak podkreślił Sąd Najwyższy, w każdym konkretnym wypadku należy ocenić, który z rodziców daje lepszą gwarancję wychowania dziecka na prawego człowieka i obywatela. Ważny jest także dotychczasowy, wzajemny stosunek rodziców zarówno do siebie, jak i do dziecka. Ponadto istotne jest, czy jeden z rodziców nie wpaja dziecku uczucia niechęci lub nienawiści do drugiego i jego otoczenia.
Przy wyborze rodzica, któremu powierza się władzę rodzicielską, nie ma rozstrzygającego znaczenia ani stanowisko (nawet zgodne) rodziców, ani ich wina w spowodowaniu rozłączenia, chyba że stanowi ona wyraz nienależytego wykonywania władzy rodzicielskiej (zob. orzeczenie SN z dnia 30 sierpnia 1949 r., WaC 76/49, PiP 1950, z. 7, s. 118; z dnia 26 kwietnia 1958 r., III CR 135/58, OSN 1958, nr 3, poz. 90; z dnia 1 grudnia 1957 r., I CR 1045/56, OSN 1959, nr 3, poz. 76; z dnia 30 listopada 1974 r., II CR 1229/54, OSN 1957, nr 2, poz. 35). [ ZRÓDŁO…]
Więcej: Chcę ograniczyć władzę rodzicielską
Kiedy jest możliwe pozostawienie władzy obojgu rodzicom?
Pozostawienie władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom jest możliwe wyłącznie wówczas, gdy zostaną spełnione łącznie następujące przesłanki:
1) rodzice przedstawią sądowi porozumienie o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywania kontaktów z dzieckiem;
2) porozumienie to w ocenie sądu jest zgodne z dobrem dziecka;
3) sąd nabierze przekonania, że rodzice będą współdziałać ze sobą w sprawach dziecka.
Nawet spełnienie tych trzech przesłanek nie musi w każdej sytuacji prowadzić do pozostawienia władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom. Zawsze będzie decydować dobro dziecka.
Zgodnie z art. 26 § 1 k.c. miejscem zamieszkania dziecka pozostającego pod władzą rodzicielską jest miejsce zamieszkania rodziców albo tego z rodziców, któremu wyłącznie przysługuje władza rodzicielska lub któremu zostało powierzone wykonywanie władzy rodzicielskiej. Powierzenie władzy rodzicielskiej E. Z. (1) konsumuje jej żądanie ustalenia miejsca zamieszkania dzieci przy matce.
Zapraszam Cię na mój kanał YouTube:
Rozwody – Tego nie rób w Sądzie 🎥
Władza rodzicielska – Ważne przepisy
Zgodnie z art. 92 k.r.o. dziecko pozostaje aż do pełnoletniości pod władzą rodzicielską. Władza rodzicielska obejmuje w szczególności obowiązek i prawo rodziców do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz do wychowywania dziecka, z poszanowaniem jego godności i praw, przy czym władza rodzicielska powinna być wykonywana tak, jak tego wymaga dobro dziecka i interes społeczny (art. 95 k.r.o.). Natomiast w myśl art. 96§1 k.r.o. rodzice wychowują dziecko pozostające pod ich władzą rodzicielską i kierują nim, obowiązani są troszczyć się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka i przygotować je należycie do pracy dla dobra społeczeństwa odpowiednio do jego uzdolnień. Osobom wykonującym władzę rodzicielską oraz sprawującym opiekę lub pieczę nad małoletnim zakazuje się stosowania kar cielesnych (art. 961 k.r.o.).
Jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom żyjącym w rozłączeniu, sąd opiekuńczy może ze względu na dobro dziecka określić sposób jej wykonywania i utrzymywania kontaktów z dzieckiem. Sąd pozostawia władzę rodzicielską obojgu rodzicom, jeżeli przedstawili zgodne z dobrem dziecka pisemne porozumienie o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem. Rodzeństwo powinno wychowywać się wspólnie, chyba że dobro dziecka wymaga innego rozstrzygnięcia (art. 107§1 k.r.o.).
Władza rodzicielska
Artykuł 107§2 k.r.o. mówi z kolei, że w braku porozumienia, o którym mowa w §1, sąd, uwzględniając prawo dziecka do wychowania przez oboje rodziców, rozstrzyga o sposobie wspólnego wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywania kontaktów z dzieckiem. Sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka, jeżeli dobro dziecka za tym przemawia.
Na zgodny wniosek stron sąd nie orzeka o utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem (art. 107§3 k.r.o.). Jeżeli wymaga tego dobro dziecka, sąd opiekuńczy może zmienić orzeczenie o władzy rodzicielskiej i sposobie jej wykonywania zawarte w wyroku orzekającym rozwód, separację bądź unieważnienie małżeństwa, albo ustalającym pochodzenie dziecka (art. 106 k.r.o.). Jak podkreśla się w orzecznictwie i literaturze przepis art. 107 kro dotyczy sytuacji, gdy oboje rodzice nie mogą wykonywać władzy rodzicielskiej w pełnym zakresie z tego powodu, że żyją w rozłączeniu, natomiast art. 109 k.r.o. daje podstawę ograniczenia władzy rodzicielskiej, gdy jest ona wykonywana niewłaściwie.
Jak wynika z wytycznych Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 1968 r., III CZP 70/66, OSN 1968 r., Nr 5, poz. 77 orzeczenie o ograniczeniu władzy rodzicielskiej temu z rodziców, któremu nie powierza się jej wykonywania musi być sformułowane w sposób konkretny. Orzeczenie ograniczające władzę rodzicielską jednego z rodziców na podstawie art. 107 kro może m. in. obejmować decyzje, co do kwestii związanych ze zmianą miejsca pobytu dzieci, z organizowaniem ich wypoczynku, leczeniem, wyborem szkoły, zawodu itp.
Więcej: Dziecko i Wojna przy rozwodzie
Władza rodzicielska – jakie kryteria wyboru rodzica?
Wybór tego z rodziców, któremu powinno się powierzyć w wypadku ich rozłączenia wykonywanie władzy rodzicielskiej nie jest rzeczą łatwą, zwłaszcza w sytuacji typowej, gdy walory ich obojga, jako wychowawców dziecka są wysokie. Jest rzeczą oczywistą, że kryterium naczelnym jest, tak jak w przypadku wydawania innych decyzji z zakresu władzy rodzicielskiej, dobro dziecka. Rozstrzygnięcia w tym przedmiocie nie można natomiast traktować jako „sporu prywatnego” między rodzicami. (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 7 czerwca 1950 r., ŁC (…), PiP 1950 r., Nr 11, str. 158).
Przy wyborze jednego z rodziców jako tego, który będzie wykonywał władzę rodzicielską w pełnym zakresie należy mieć na uwadze kwalifikacje podmiotowe obojga rodziców, w tym także ich zdolności wychowawcze. Stosownie do tego należy każdorazowo ocenić, które z nich daje lepszą gwarancję wychowania dziecka na prawego człowieka. Należy też zbadać, który z rodziców ma możność osobistego wykonywania pieczy nad dzieckiem. Przy wydawaniu orzeczenia na podstawie art. 107 kro należy mieć na uwadze cechy dziecka, a więc jego wiek i płeć.
Przy wyborze rodzica, któremu powierza się władzę rodzicielską, nie ma rozstrzygającego znaczenia ani stanowisko (nawet zgodne) rodziców, ani ich wina w spowodowaniu rozłączenia, chyba że stanowi ona wyraz nienależytego wykonywania władzy rodzicielskiej. (zob. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 30 sierpnia 1949 r., WaC 76/49, PiP 1950, Nr 7, str. 118 a także orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 30 listopada 1974 r., II CR 1229/54, OSN 1957 r., Nr 2, poz. 35). [źródło: Sygn. akt III Nsm 318/18].
POSTANOWIENIE Dnia 20 marca 2019 roku
Sąd Rejonowy w Nakle nad Notecią III Wydział Rodzinny i Nieletnich:
Prawo do utrzymywania i podtrzymywania więzi pomiędzy osobami bliskimi, w szczególności gdy jedna z nich jest dzieckiem, jest postrzegane jako podstawowy element życia prywatnego i rodzinnego. Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka [3], traktuje działania zmierzające do zerwania więzi pomiędzy rodzicem a dzieckiem, jako naruszenie art. 8 Konwencji z 4 listopada 1950 r. o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności.
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 kwietnia 2000 r. II CKN 452/00 (LEX nr 52548)
„Więź rodzinna między rodzicem a dzieckiem oparta na uczuciu miłości z reguły stanowi dostateczną gwarancję prawidłowego wykonywania władzy rodzicielskiej. Założenie to legło u podstaw przyjętej przez polskie prawo rodzinne koncepcji, że rodzice, odmiennie niż opiekunowie, nie podlegają ex lege nadzorowi sądu opiekuńczego, jest on natomiast uruchamiany wówczas, gdy staje się to konieczne z uwagi na dobro dziecka.” [ źródło …..]
Władza rodzicielska a kurator
Pamiętajmy również, iż rodzina może być objęta nadzorem kuratora.
Zgodnie z § 3 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 12 czerwca 2003 r. w sprawie szczegółowego sposobu wykonywania uprawnień i obowiązków kuratorów sądowych (Dz. U. Nr 112, poz. 1064) kurator rodzinny, któremu powierzono sprawowanie nadzoru:
1) Zaznajamia się z aktami sprawy i innymi niezbędnymi źródłami informacji o podopiecznym, a w szczególności z przebiegiem dotychczasowych nadzorów.
2) Nawiązuje pierwszy kontakt z podopiecznym, nie później niż w ciągu 7 dni od daty wpływu prawomocnego orzeczenia do zespołu kuratorskiej służby sądowej.
3) Poucza podopiecznego o prawach i obowiązkach wynikających z orzeczenia sądu oraz omawia sposób i terminy ich realizacji.
4) Planuje wobec podopiecznego oddziaływania profilaktyczno-resocjalizacyjne i opiekuńczo-wychowawcze.
5) Współpracuje z rodziną podopiecznego w zakresie oddziaływań, o których mowa w pkt 4.
6) Udziela podopiecznemu pomocy w organizowaniu nauki, pracy i czasu wolnego oraz w rozwiązaniu trudności życiowych.
7) Kontroluje zachowanie podopiecznego w miejscu zamieszkania, pobytu, nauki i pracy.
8) Współdziała z organizacjami, instytucjami, stowarzyszeniami i innymi podmiotami, których celem działania jest pomoc podopiecznym.
Po objęciu nadzoru kurator składa sądowi pierwsze sprawozdanie nie później niż w ciągu 14 dni od dnia nawiązania kontaktu z podopiecznym. Kolejne zaś sprawozdania z przebiegu nadzoru składa na żądanie sądu lub w terminach określonych przez sąd. W sprawozdaniu z objęcia nadzoru kurator rodzinny przedstawia diagnozę środowiskową, zamierzenia resocjalizacyjne, metody prowadzenia nadzoru, warunki osobiste i bytowe podopiecznego, zadania do realizacji, prognozę resocjalizacyjną oraz podaje źródła informacji o podopiecznym (§ 4 ust. 1 i 2 powołanego rozporządzenia).
Pozbawienie władzy rodzicielskiej
Artykuł 92 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego stanowi, iż dziecko do pełnoletniości pozostaje pod władzą rodzicielską, która to władza z mocy art. 93 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego przysługuje obojgu rodzicom. Każdy z rodziców jest uprawniony i zobowiązany do wykonywania władzy rodzicielskiej, jeżeli nie została mu ona odebrana ani ograniczona. Zgodnie z art. 95 § 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego władza rodzicielska powinna być wykonywana tak, jak tego wymaga dobro dziecka i interes społeczny. Poprzez dobro dziecka należy rozumieć zapewnienie dziecku wszystkich tych wartości, które są konieczne do jego prawidłowego rozwoju fizycznego i duchowego, normalnych warunków do prawidłowego rozwoju.
Sąd opiekuńczy pozbawi rodziców władzy rodzicielskiej jeżeli:
– władza rodzicielska nie może być wykonywana z powodu trwałej przeszkody,
– rodzice nadużywają władzy rodzicielskiej,
– w sposób rażący zaniedbują swoje obowiązki względem dziecka. (art. 111 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego).
Sąd opiekuńczy może także pozbawić rodziców władzy rodzicielskiej, jeżeli mimo udzielonej pomocy nie ustały przyczyny zastosowania art. 109 § (…) pkt 5 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (umieszczenie dziecka w pieczy zastępczej lub placówce opiekuńczo-wychowawczej). W szczególności, gdy rodzice trwale nie interesują się dzieckiem.
Jak wynika z orzecznictwa Sądu Najwyższego rażące zaniedbywanie obowiązków to zaniedbywanie poważne lub wprawdzie zaniedbywanie o mniejszej wadze, lecz nacechowane nasileniem złej woli, uporczywością i niepoprawnością (postanowienie SN z 19 czerwca 1997, III CKN 122/97, niepubl.).
Więcej: Rozwód – z kim będą dzieci, kiedy rodzice walczą
Przyczyny pozbawienia władzy rodzicielskiej
Wobec brzmienia art. 111 § 1 k.r. i o., istnieją trzy rodzaje przyczyn pozbawienia władzy, tj. trwała przeszkoda w jej wykonywaniu, nadużywanie tej władzy oraz rażące zaniedbywanie obowiązków względem dziecka.
Przez trwałą przeszkodę, uniemożliwiającą wykonywanie władzy rodzicielskiej, należy rozumieć taki układ stosunków, który wyłącza sprawowanie przez rodziców władzy rodzicielskiej na stałe w tym sensie, że albo według rozsądnego przewidywania nie można ustalić czasu trwania tego układu albo – co najmniej – że układ ten będzie istniał przez czas długi (por. postanowienie Sąd Najwyższy z dnia 2 czerwca 2000 r., II CKN 960/00, LEX nr 51976).
Jakie mogą być przykłady trwałej przeszkody? W literaturze wymienia się np.:
- wyjazd jednego z rodziców na stałe za granicę, połączony z całkowitym brakiem zainteresowania dzieckiem
- przebywanie w zakładzie leczniczym z powodu nieuleczalnej choroby
- odbywanie wieloletniej kary pozbawienia wolności.
Nadużywanie władzy rodzicielskiej polega natomiast na wysoce nagannym zachowaniu się rodziców wobec dziecka. Może polegać np. na
- przekroczeniu granic prawa karcenia dziecka,
- zmuszaniu go do ciężkiej pracy,
- wychowywaniu go we wrogości do drugiego z rodziców,
- wpajaniu mu zasad aspołecznych lub niemoralnych,
- nakłanianiu do popełnienia przestępstw.
Władza rodzicielska
Z kolei zaniedbywanie przez rodziców ich obowiązków względem dziecka uzasadnia pozbawienie władzy rodzicielskiej tylko wtedy, gdy mają one charakter rażący. Muszą to być więc zaniedbania poważne lub zaniedbania o mniejszej wadze, lecz nacechowane nasileniem złej woli, uporczywością i niepoprawnością (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 czerwca 1997 r., III CKN 122/97). Za takie mogą być uznane zaniedbania poważne, np. pijaństwo, marnotrawstwo, prowadzenie rozwiązłego trybu życia, uchylanie się od świadczeń alimentacyjnych.
Pojęcie zaniedbań należy przy tym rozumieć szeroko. Jego zakres obejmuje więc każde zawinione zaniedbanie właściwego sposobu postępowania. Zaniedbanie to sprawia – choćby tylko pośrednio – że dobro dziecka jest poważnie zagrożone. Świadczy o tym, że rodzicom brak jest dostatecznych kwalifikacji do wykonywania władzy rodzicielskiej.
Skutkiem pozbawienia rodziców władzy rodzicielskiej jest utrata ogółu praw i obowiązków składających się na tę władzę. Przy czym prawo do osobistej styczności z dzieckiem, jako nie stanowiące elementu władzy rodzicielskiej, przysługuje rodzicom bez względu na pozbawienie ich tej władzy. (por. H. Ciepła, „Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz”, Warszawa 2009, s. 819 i n.).
Zawieszenie władzy rodzicielskiej
Art. 110. Zawieszenie władzy rodzicielskiej
Dz.U.2020.0.1359 t.j. – Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy.
- 1. W razie przemijającej przeszkody w wykonywaniu władzy rodzicielskiej sąd opiekuńczy może orzec jej zawieszenie.
- 2. Zawieszenie będzie uchylone, gdy jego przyczyna odpadnie.
Więcej: